Waarom dat hardnekkige buikje na je 50e vaak geen vet is, maar stress (en hoe je het wél wegkrijgt)

Je eet gezond, je drinkt genoeg en je slaat zelden een wandeling over. Toch lijkt de knoop van je favoriete pantalon elk jaar een stukje strakker te zitten. Frustrerend is zacht uitgedrukt, want voor je gevoel doe je alles goed. Het goede nieuws is dat het waarschijnlijk niet aan je discipline ligt. Grote kans dat je te maken hebt met een wetenschappelijk fenomeen dat ook wel het ‘cortisol-buikje’ wordt genoemd.

Waarom vetcellen op je buik als magneten werken

Jarenlang dachten we dat afvallen een simpele rekensom was van calorieën. Onderzoekers van onder meer Yale University hebben echter aangetoond dat de locatie van vetopslag niet willekeurig is. Vetcellen in de buikholte (visceraal vet) zijn namelijk wezenlijk anders dan vetcellen op je heupen of benen.

Het blijkt dat buikvet tot wel vier keer meer receptoren voor cortisol bevat. Zie het als een magneet: zodra je stresshormonen door je lijf gieren – door werkdruk, zorgen of slecht slapen – ‘grijpen’ de vetcellen op je buik die energie vast om het op te slaan voor slechte tijden. Je lichaam denkt in de overlevingsmodus te staan en beschermt de vitale organen door er een energiereserve omheen te bouwen. Het is dus technisch gezien wel vet, maar met een totaal andere oorzaak dan ’te veel eten’.

De wegvallende bescherming van oestrogeen

Dat dit proces na je vijftigste in een stroomversnelling raakt, is geen toeval. Endocrinologen wijzen op de cruciale rol van oestrogeen. Jarenlang fungeerde dit hormoon als een soort buffer tegen de effecten van cortisol. Tijdens en na de overgang daalt je oestrogeenniveau drastisch, waardoor die bescherming wegvalt.

Je wordt hierdoor fysiologisch gevoeliger voor stress. Dingen waar je tien jaar geleden je schouders over ophaalde, zorgen nu voor een hogere piek in je cortisolwaarden. En omdat die buffer weg is, slaat je lichaam vet niet langer op als ‘zacht’ onderhuids vet op de heupen, maar als hardnekkig vet tussen de organen.

Intensief sporten is niet altijd de oplossing

De natuurlijke reflex bij gewichtstoename is vaak: harder trainen. We boeken een bootcamp of gaan fanatiek hardlopen. Hoewel beweging essentieel is, kan dit averechts werken. Onderzoekers van de University of North Carolina toonden aan dat langdurige, intensieve duurtraining de cortisolspiegels aanzienlijk kan verhogen.

Als je zenuwstelsel al overprikkeld is, registreert je lichaam die zware workout óók als stress. Hierdoor blijven je cortisolwaarden hoog, wat de vetopslag in de buikstreek in stand houdt. Voor vrouwen in deze fase is krachttraining vaak slimmer. Een grootschalige studie van de Harvard School of Public Health bevestigt dit: deelnemers die dagelijks 20 minuten krachttraining deden, verloren aanzienlijk meer buikvet dan degenen die dezelfde tijd aan cardio besteedden.

Voeding om je bijnieren te kalmeren

Naast het aanpassen van je sportregime, kun je je interne chemie ook sturen met voeding. Omdat cortisol zorgt voor pieken en dalen in je bloedsuiker, schreeuwt je lichaam vaak om snelle koolhydraten. Het is zaak die cyclus te doorbreken.

Focus op voeding die rijk is aan magnesium en omega 3-vetzuren, zoals vette vis, noten en pure chocolade. Deze stoffen staan erom bekend dat ze helpen het zenuwstelsel te reguleren. Probeer daarnaast koffie op een lege maag te vermijden; cafeïne kan de cortisolproductie in de ochtend onnodig stimuleren, wat je de rest van de dag in een verhoogde staat van alertheid houdt.

De medische kracht van simpelweg nietsdoen

Uiteindelijk is de beste remedie tegen een cortisolbuikje misschien wel de moeilijkste: radicaal rust nemen. Misschien voelt nietsdoen wat raar, toch is slaap en herstel fysiologisch gezien de enige manier om je cortisolwaarden weer naar een basisniveau te krijgen. Zie die middagdut of dat uur met een boek dus niet als luiheid, maar als een noodzakelijke medische interventie voor je gezondheid.