Zo proberen criminelen je met AI in WhatsApp-scams te laten trappen

Criminelen passen de laatste jaren kunstmatige intelligentie (AI) steeds vaker toe om oplichting via WhatsApp en andere berichtenapps te verfijnen. Ze maken hiermee geloofwaardige berichten om slachtoffers te misleiden. Dat gaat vaak mis, waardoor mensen in financiële problemen of identiteitsfraude verwikkeld raken. Eerder dit jaar werd er door Nederland Digitaal al gewaarschuwd voor deze manier van fraude en wij zetten een aantal tips voor je op een rij zodat je de nepberichten beter herkent.

De rol van AI in WhatsApp-oplichting

AI wordt op meerdere manieren ingezet om WhatsApp-scams overtuigender te maken. Waar vroeger oplichters handmatig teksten moesten bedenken, kunnen moderne generatieve modellen in seconden berichten samenstellen die grammaticaal correct zijn en inspelen op emotie en context. Onderzoek van wederom Nederland Digitaal toont dat generatieve AI het veel makkelijker maakt om zogenoemde spearphishing-berichten te maken. Dit zijn gerichte scams op een specifiek individu met gepersonaliseerde informatie. Daardoor lukt het criminelen vaker om mensen te voor de gek te houden.

Criminelen gebruiken AI bijvoorbeeld om nepprofielen te creëren die lijken op echte mensen of om op basis van een foto en beschikbare informatie een geloofwaardige boodschap te genereren richting een slachtoffer. Dit gebeurt niet alleen via tekst. Ook deepfake-foto’s en zelfs video’s of stemklonen worden gebruikt om geloofwaardigheid te vergroten, bijvoorbeeld door een bekend persoon of een familielid te imiteren. 

Hoe de tactiek concreet werkt

Een veelgebruikte methode is om via WhatsApp contact op te nemen. De oplichters doen zich dan voor als familielied, bekend persoon of zelfs de overheid. Met behulp van AI kunnen de boodschappen semi-automatisch worden geschreven, waardoor ze grammaticaal vloeiender en persoonlijker lijken dan bij traditionele scams. 

Sommige criminelen genereren ook neppe profielen met AI-foto’s en gebruiken die als profielfoto op WhatsApp. Door deze profielen te koppelen aan overtuigende verhalen proberen ze slachtoffers emotioneel te manipuleren. Daarom bevatten scams vaak een bepaalde urgentie. Er moet direct geld worden overgemaakt anders gebeurt er iets vervelends. Met deepfake-technologie kan een afbeelding of video van een persoon worden gemaakt om die overtuiging verder te versterken. 

Andere oplichters sturen een reeks berichten die langzaam vertrouwen opbouwen voordat ze om iets vragen. Ze starten vaak met een vriendelijke begroeting, een klein gesprekje of een ogenschijnlijk herkenbare referentie, bijvoorbeeld iets over gemeenschappelijke interesses of recente activiteiten die het slachtoffer mogelijk heeft gedeeld op social media. Dit maakt het moeilijker om de kwaadaardige intentie meteen te herkennen. 

Daarnaast bestaan steeds meer gevallen waarin oplichters meerlaagse tactieken gebruiken. Een eerste contact via WhatsApp om een gesprek te openen, gevolgd door verzoeken om naar andere kanalen over te stappen of links te volgen die naar malafide websites leiden. Daar worden vervolgens inloggegevens, bankgegevens of andere gevoelige informatie gevorderd. 

In Nederland ook slachtoffers

Ook Nederlandse instanties en onderzoeken zien een groei in dit soort AI-gedreven fraudetechnieken. Onderzoek binnen Europese landen, waaronder Nederland, laat zien dat fraudepogingen zijn gestegen en dat gebruik van deepfakes en andere AI-tools onderdeel is van deze ontwikkeling. Wat vroeger vooral phishing-mails waren, wordt nu versterkt met AI-gegenereerde teksten die bijna niet van echt te onderscheiden zijn.

Europol heeft daarnaast gewaarschuwd dat georganiseerde misdaad AI gebruikt om multitalige scams en identiteitsimitaties op te schalen, waarbij platforms zoals WhatsApp cruciale rol spelen omdat veel mensen deze berichtenapps gebruiken voor dagelijkse communicatie. 

Hoe herken je AI-gestuurde WhatsApp-scams?

Het herkennen van AI-geproduceerde scams op WhatsApp kan lastig zijn, maar er zijn bepaalde signalen waar je alert op kunt zijn. Zoals hierboven al staat beschreven, wordt er altijd een vorm van urgentie en druk uitgeoefend. Scams bevatten vaak zinnen als “Je moet meteen handelen” of “Belangrijk: je account wordt gedeactiveerd” om je emotioneel onder druk te zetten en je impulsen te laten volgen. Echte berichten van banken, overheden of diensten zijn vrijwel nooit zo dwingend.

Daarnaast is het belangrijk om te letten op ongebruikelijke profielfoto’s of onbekende contacten die lijken op iemand die je kent. AI-gegenereerde profielfoto’s hebben soms subtiele onnauwkeurigheden in details zoals ogen, haarlijnen of achtergrond. Als de persoon met wie je denkt te praten een verhaal vertelt dat niet logisch is, bel diegene dan even op. Deze vorm van oplichting vraagt om snel geld over te maken omdat er opeens per direct een rekening betaald moet worden.

Een ander waarschuwingssignaal is taalgebruik dat te generiek klinkt, zelfs al ziet het er grammaticaal goed uit. AI-modellen kunnen natuurlijke zinnen genereren, maar missen soms specifieke details of context die een echte persoon wel zou gebruiken. Opeenvolgende berichten die herhaaldelijk dezelfde zinsstructuren of terloopse verwijzingen bevatten kunnen aanwijzingen zijn dat er een model achter zit.

Controleer ten slotte altijd links voordat je erop klikt. Scams gebruiken vaak nepsites die eruitzien als echte websites van banken, webshops of diensten. Kijk of de domeinnaam overeenkomt met de officiële site, en open zulke links liever niet via WhatsApp maar typ zelf het webadres in je browser. 

Bescherm jezelf met deze tips

De beste bescherming is om alert te blijven en nooit gevoelige informatie te delen via een bericht, zeker niet als daar eerst een link of verzoek om verificatie aan voorafgaat. Instellingen om verdachte contacten te blokkeren en te melden kunnen je helpen om je account te beschermen.

Daarnaast is het verstandig om in je directe omgeving zoals bij familie en vrienden, bewustwording te creëren over deze scams. Leg uit dat je nooit zomaar geld of persoonlijke informatie stuurt zonder de identiteit van de ander eerst buiten WhatsApp te verifiëren, bijvoorbeeld door telefonisch contact.

Tot slot kun je gebruikmaken van de rapportagefuncties binnen WhatsApp of je provider om verdachte berichten te melden. Meta heeft in 2025 alleen al miljoenen accounts verwijderd die gelinkt waren aan scams en criminele netwerken, wat aangeeft dat meldingen zowaar helpen om misbruik tegen te gaan. 

Heb jij nog meer tips om oplichting te voorkomen? Deel ze met andere lezers in de reacties!