Wanneer twee titanen als Martin Scorsese en Francis Ford Coppola zeggen dat een film tot de absolute top behoort, dan is dat zo. De twee legendarische regisseurs zijn allebei grote fan van de Poolse oorlogsfilm Ashes and Diamonds, die je waarschijnlijk nooit hebt gezien.
De regisseur van de film, Andrzej Wajda, maakte zelf ook meerdere meesterwerken, maar zijn verfilming uit 1958 van Jerzy Andrzejewski’s roman Ashes and Diamonds wordt algemeen beschouwd als zijn magnum opus. Met Zbigniew Cybulski en Ewa Krzyzewska in de hoofdrollen voltooide de film Wajda’s oorlogstrilogie, na A Generation (1954) en Kanal (1956).
Verhaal
Ashes and Diamonds speelt zich af in 1945, kort na de Tweede Wereldoorlog. We volgen Maciek Chelmicki (Cybulski), een voormalige soldaat van het Thuisleger, die actief is in het anticommunistische ondergrondse verzet.
Maciek krijgt de opdracht om Szczuka (Waclaw Zastrzezynski), de lokale secretaris van de Poolse Arbeiderspartij, te doden. Gaandeweg begint Chelmicki steeds meer te twijfelen of zijn missie wel de moeite waard is.
Subtiel aangepast
Hoewel de film is gebaseerd op een roman die het naoorlogse communistische systeem in Polen expliciet ondersteunde, werd de film subtiel aangepast ten opzichte van het bronmateriaal. Wajda voelde sympathie voor de soldaten van het Poolse onafhankelijkheidsverzet en richtte daarom het grootste deel van zijn aandacht op Chelmicki.
Ashes and Diamonds kreeg geen toestemming om deel te nemen aan de hoofdcompetitie van het Filmfestival van Cannes, maar werd wel vertoond op het Filmfestival van Venetië, waar het de FIPRESCI-prijs won.
Meest beroemde Poolse film
Aanvankelijk werd Ashes and Diamonds positief ontvangen door critici, zowel in Polen als internationaal. Na de revoluties van 1989 kwam er echter kritiek dat de film het collectieve geheugen van de Poolse partizanen zou vervalsen. Desondanks heeft de film zijn reputatie behouden als een van de meest beroemde Poolse films in de geschiedenis.
Zowel Coppola als Scorsese vinden het ook een van de beste films aller tijden. Voor Coppola is Ashes and Diamonds een “prachtige film”, die hij zijn favoriet noemt, ook al vindt hij het een werk dat om “buitengewone redenen een uitzonderlijke film is” onder de gemiddelde cinefiel “minder bekend is dan het zou moeten zijn”.
Kijken?
Scorsese beschreef de film, in positieve zin, als “een nachtmerrie die zich onophoudelijk blijft ontvouwen”, waarbij zijn eerste kennismaking hem “verbijsterd” achterliet. De regisseur wees onder meer op het “gevoel van waanzinnige krankzinnigheid en absurditeit, de tragedie van politieke twisten op de rand van vrede, het volwassen worden in oorlogstijd en de schoonheid van hoofdrolspeler Cybulski” als redenen waarom Ashes and Diamonds hem altijd is bijgebleven.
Wil je Ashes and Diamonds zien? Je kunt de film op dit moment niet vinden op de verschillende streamingdiensten in Nederland, maar je kunt het wel kopen op dvd.
Over de auteur
