Kun je verslaafd zijn aan liefde? Deze onderzoekers zochten het uit

Verslaafd raken aan liefde, kan dat? Dat vroegen ook onderzoeker Katja Karamycheva (22) en hoogleraar Toine Pieters zich af. Ze deden literatuuronderzoek naar obsessieve verliefdheid bij jongeren. Want kun je net zo verslaafd raken aan de gevoelens van verliefdheid, zoals dat ook bij andere verslavingen aan de orde kan zijn?

Zowel farmaceutisch student Karamycheva als hoogleraar Pieters houden zich bezig met hun expertisegebied farmacie. Maar als Karamycheva bij de hoogleraar een cursus volgt over verslaving en verslavingsmiddelen, wordt het idee geboren voor het onderzoek naar liefdesverslaving.

Karamycheva: „Ik doe een beta-studie, die vooral zorggerelateerd is. Wat interessant is aan verslaving is dat het niet alleen door een scheikundige of geneeskundige bril bekeken kan worden. Je moet ook psychologische, ethische en de historische facetten meewegen.” Eerder sprak Metro ook met een verslavingsarts over langdurige klachten na het gebruik van partydrugs.

Veranderende blik op liefde

Karamycheva vervolgt: „Ik merk bij mijn leeftijdsgenoten dat veel relaties niet goed lopen en je hoort steeds vaker over de zogenoemde toxic relationships. Dat fenomeen interesseert me. Hoewel ik natuurwetenschappelijk ben ingesteld, wilde ik juist dit thema onderzoeken. Om te kijken of er meetbare verslavingsaspecten te zien zijn bij dit soort relaties en in hoeverre je liefdesverslaving als een daadwerkelijke verslaving kunt beschouwen.” 

Verslaving is namelijk een erkende diagnose die in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) staat. De DSM is een Amerikaans handboek voor de classificatie van psychische aandoeningen. Eerder vertelde een klinisch psycholoog tegen Metro dat we als mens een natuurlijke kwetsbaarheid voor verslaving hebben.

Maar zijn we liefde en relaties toxischer of obsessiever gaan benaderen? Karamycheva: „We zien eigenlijk overal de hunkering naar liefde die je van binnen en buiten kapotmaakt. In films, kunst, muziek, maar tegenwoordig ook via social media en datingapps. Liefde is iets wat we in media extreem romantiseren. Zo wordt in Disneyfilms de prinses altijd gered door een prins. Daarnaast kunnen we elkaar makkelijker vinden en spreken we ons meer uit. Wat betekent liefde tegenwoordig? Daarin zijn culturele verschuivingen gaande. De kijk op het huwelijk nu is niet meer hetzelfde als tien jaar geleden. Onze perceptie van liefde en het huwelijk is veranderd. Die veranderde blik in combinatie met de digitalisering verandert ook de manier waarop we met liefde omgaan.” 

Katja Karamycheva over onderzoek naar liefdesverslaving

Volgens de onderzoekers zijn er wetenschappelijke aanwijzingen die vergelijkingen maken met obsessieve verliefdheid en verslaving. „Er kan iets bestaan wat liefdesverslaving is. Als mensen echt hunkeren naar een liefdespartner, zie je dat dezelfde brein-activiteit plaatsvindt als bij een cocaïneverslaving. De hersengebieden functioneren anders en kunnen soms ook ontregeld raken door een liefdespartner”, legt Karamycheva uit.

„Daarnaast zijn er ook triggers die specifieke klachten kunnen veroorzaken. Wat dit onderwerp ingewikkeld maakt, is dat er geen klinische studies zijn gedaan. Er is geen eenduidige definitie, waardoor je het niet wetenschappelijk kunt vaststellen. Daarnaast verschillen ervaringen van mensen onderling. Het is een thema dat nu eenmaal voor ieder mens anders is.” 

Karamycheva legt uit wat er in het brein gebeurt bij verliefdheid. „Wij maken onderscheid tussen een positieve en negatieve liefdeservaring. Bij beide worden namelijk andere hersengebieden, hormonen en neurotransmitters actief. Bij een positieve liefdeservaring is er meer sprake van gevoelens van beloning. Het omgaan met negatieve gevoelens wordt makkelijker, je kunt positieve gezichtsuitdrukking analyseren en ervaart meer energie. De dopamine komt vrij als je bijvoorbeeld een partner ziet of in contact bent met een partner. Je ervaart beloning en motivatie om door te gaan met de dingen die je doet, de dag door te komen, maar ook de motivatie om een persoon te blijven zien.”

Gevoelig voor afwijzing

Maar zo’n persoon kan ook wegvallen of je kunt afgewezen worden. Karamycheva: „Dan worden dit soort hormonen en neurotransmitters minder. Ook worden bepaalde hersengebieden actief waardoor je je emoties minder goed kunt reguleren. Ieder mens ervaart emotie. Maar heb je bijvoorbeeld moeite met afwijzing? Dan kan zo’n negatieve emotie dusdanig heftig zijn dat je er meer in blijft hangen dan iemand die daar minder moeite mee heeft.” 

Het verschilt dus per persoon of je gevoeliger bent voor afwijzing én het verslavingsaspect van liefde. „Dat kan bijvoorbeeld komen door jeugdtrauma. Vooral verwaarlozing of afwijzing van ouders zorgen ervoor dat de hersenen anders ontwikkelen. Bij een ‘gezond’ brein, als dat al bestaat, zijn competenties als impulscontrole of emotieregulatie sterker dan bij iemand die een emotioneel trauma heeft ervaren. Stel, je wordt verliefd, dan kan een persoon met trauma dat als extreem euforisch ervaren. Het verwerken van trauma vergt daarnaast ook emotionele capaciteit, oftewel het vermogen om emoties te voelen en ermee om te gaan. Dat wordt al belast omdat er sprake is van trauma. Als je dan verliefd, of zelfs obsessief, wordt op een ander, kan dat nog belastender worden.” 

Kenmerken van liefdesverslaving

Wat betreft kenmerken of signalen van obsessieve liefde, lopen de onderzoeksresultaten uiteen, legt Karamycheva uit. „Het gaat vaak om een persoon die een ongecontroleerde obsessie heeft met een andere persoon. Iemand wil zoveel mogelijk met de ander te maken hebben. Fysiek, maar ook op allerlei andere manieren. Dat gevoel van craving. Daarin zie je dat de tolerantie verandert. Waar bijvoorbeeld eerst zo nu een dan een dag iemand zien of spreken genoeg was, verschuift dat naar dagelijks contact of zelf 24/7 bij iemand willen zijn. Totdat het uiteindelijk eigenlijk nooit genoeg is. Ontstaat er, om wat voor reden dan ook, afstand? Dan raak je ontregeld, kun je ontwenningsverschijnselen ervaren of bijvoorbeeld niet goed kunnen functioneren in je dagelijkse bezigheden.” 

Karamycheva en Pieters concluderen uiteindelijk in hun onderzoek dat liefdesverslaving niet valt te definiëren vanuit de DSM. Maar hoe moeten we als maatschappij met dit soort obsessieve verliefdheid omgaan? „Het is belangrijk om te erkennen dat obsessieve verliefdheid niet iets is om mensen mee te diagnostiseren. Maar het geeft wel aan hoe ernstig zo’n ervaring kan zijn. Er is een stigma op extreem verliefd zijn en jezelf niet kunnen navigeren in die gevoelens. Daarin is ook een stukje seksisme te herkennen. Mannen met deze symptomen kunnen bijvoorbeeld gaan stalken of het kan in nog ernstigere gevallen leiden tot de femicide-zaken die nu meer onder de aandacht komen. Het is belangrijk dat we als maatschappij dat kunnen zien en kunnen inspringen.”

Verliefdheid is geen ziekte

Karamycheva vervolgt: „Verliefd zijn is geen ziekte. Ieder mens wordt weleens afgewezen in hun leven en ja, dat kan ook pijnlijk zijn. Daar moeten we ook niet allerlei diagnoses op gaan plakken. Het wil namelijk ook niet zeggen dat je je leven lang met zo’n ervaring rond blijft lopen. Maar de maatschappij moet dit soort gevoelens serieus nemen, helpen en steun bieden. Het moet alleen geen term worden om onszelf mee te identificeren.”  

Ambieert Karamycheva verder nog onderzoek? „Waar ik zelf benieuwd naar ben is de rol van mannen en vrouwen in de maatschappij. Heeft de rolverdeling eventueel invloed op dit soort heftige emoties? Met mijn beta-achtergrond is het interessant om meer onderzoek te doen naar wat er gebeurt in het brein. Ik zie dat mensen om mij heen moeite hebben met het aangaan of het behouden van een relatie. Het is juist belangrijk om daar meer onderzoek naar te doen. En nee, we moeten dat niet beoordelen als een neurobiologische ziekte of psychologisch fenomeen. Maar juist een brug slaan tussen allerlei vakgebieden. Op die brug zit naar mijn mening het antwoord.” 

Dit zijn de best gelezen artikelen van dit moment:

Reacties