Psycholoog Kirsten over opvoeden, was dat vroeger makkelijker?

Het is zo’n typisch geval van ‘vroeger was alles beter (of juist niet)’ en daarmee een eeuwige discussie. Is opvoeden nu zoveel zwaarder dan vroeger? Door social media, doordat beide ouders werken en doordat kinderen weinig buiten spelen en altijd om je heen zijn? EenVandaag vroeg het onlangs aan ouders en de uitslag was fifty-fify. Metro legt de kwestie voor aan psycholoog Kirsten Bilderbeek, die dagelijks met (aanstaande) ouders en opvoeden te maken heeft. Wat is haar visie?

Natuurlijk is opvoeden een kwestie van persoonlijke ervaringen. Lees alleen Metro’s wekelijkse opvoedvragen-rubriek maar eens, waarin werkelijk van alles langskomt. EenVandaag stelde onlangs één specifieke vraag aan 2000 deelnemers: is opvoeden tegenwoordig zwaarder dan vroeger? Het tv- en radioprogramma diepte het ook wat verder uit. Voor sommige moeders van nu is het zeker het geval. Zij vertelden in de tv-docu Een goede moeder zelfs over hun burn-out nadat zij mama werden. Maar ja, aan de andere kant wisten die moeders van weleer ‘natuurlijk helemaal niet wat een burn-out was’. Dat was maar aanstelleritis.

Kirsten Bilderbeek is gezondheidszorgpsycholoog een heeft een eigen praktijk, Bilderbeek in Groningen. Zij staat (toekomstige) ouders van kinderen van 0 tot 12 jaar bij, is gespecialiseerd in angst-, stemmings- of traumagerelateerde klachten – bij de ouders – en geeft ook cursussen en workshops. Veel moeders en misschien ook wel vaders kennen Kirsten van haar populaire podcast LIMA, ‘Liefdevolle Mama’s’.

Opvoeden als wedstrijd?

Het lijkt wel haast een wedstrijd, een strijd over opvoeden: wie had het moeilijker? Wat vind jij daarvan?

Kirsten Bilderbeek: „Ik weet niet of het echt een wedstrijdje is, ik denk het niet. Maar ik kan me wel voorstellen dat het, ook door zo’n onderzoek, zo’n gevoel bij je oproept.”

Maar is het zinvol, zo’n onderzoek over opvoeden?

„Het gaat om een enquête, dus je kunt het zien als meningen van verschillende ouders. Maar ik vind het toch wel belangrijk om het serieus te nemen. Ik herken het ook in mijn praktijk, bijvoorbeeld bij de hoge eisen die ouders aan zichzelf stellen. Het is een thema dat problemen geeft en voor veel druk zorgt bij de ouders van nu. Het is lastig om te zeggen dat vaders en moeders van vroeger dat niet zo hebben ervaren. Maar ik denk wel dat er toen meer duidelijkheid was.”

„Tegenwoordig heb je meer opties om je kind op te laten groeien, zijn er meer visies op opvoeden en dat zorgt voor keuzestress. Ouders vragen zich af waar ze nou goed aan doen. Als je vanuit de psychologie naar vroeger kijkt, dan had je de stroming behaviorisme, die heel erg op waarneembaar gedrag gericht was. Je strafte of beloonde het gedrag van je kind en zo stuurde je bij. Kinderen moesten het door de ouders gewenste gedrag laten zien. Nu zijn we ons er meer van bewust dat gedrag het topje van de ijsberg is en dat daar allerlei behoeften en emoties onder zitten. Als maatschappij kijken we veel complexer naar gedrag dan vroeger.”

‘Vooral niet proberen om de perfecte ouder te zijn’

Deze Metro-verslaggever was altijd op straat te vinden en kreeg thuis weleens ‘het is hier geen hotel’ te horen.

„Kinderen waren vroeger lekker aan het buitenspelen, er waren altijd wel vriendjes te vinden. Met name tieners zie je tegenwoordig helemaal niet meer op straat. Dat geeft voor ouders van die tieners bij het opvoeden een heel andere druk. Ik vind trouwens dat ouders vooral niet moeten proberen om altijd de perfecte ouder te zijn. Daarmee geef je het slechte voorbeeld aan je kind van ‘hé, je moet het allemaal perfect doen’. Een ouder mag bij het opvoeden best fouten maken, dat is helemaal niet erg.”

Maar ouders die bij het opvoeden fouten maken, die worden – zo was ook in de EenVandaag-enquête te zien – op social media genadeloos afgestraft.

„Ja, maar je kunt er daarnaast ook uithalen dat je niet de enige ouder bent die dat meemaakt. Tegelijkertijd krijg je via social media een te gekleurd beeld. Al zeggen mensen eerlijk te zijn, het is altijd door een filter gehaald omdat je weet dat andere mensen jouw post te zien krijgen. Op social media kan iets nooit helemaal het echte leven zijn, dat bestaat wat mij betreft niet. Al wil je nóg zo eerlijk zijn.”

Welke leeftijden hebben jouw kinderen?

„De oudste is 8, de middelste 6 en de jongste is bijna 4.”

‘Ik zou dat opvoeden wel eventjes kunnen’

Als dan om deze kwestie gaat, zit je er dus middenin. Ondanks jouw expertise, heb jij het opvoeden soms ook als lastig ervaren? Of waren de verwachtingen van anderen misschien hoger?

„De verwachting door mezelf juist. Omdat ik gespecialiseerd ben, dacht ik dat ik het wel eventjes zou kunnen. Dat was bij ons eerste kind al, omdat ik toen al na een masterstudie opgeleid was tot ontwikkelingspsycholoog. Ik moest dus weten hoe kinderen zich ontwikkelen en hoe je dat tijdens het opvoeden zo goed mogelijk kunt ondersteunen. Maar eerlijk gezegd was ik helemaal niet voorbereid op hoe het was om moeder te worden en te zijn. Dit was voor mij ook wel de reden om mijn eigen praktijk te starten en daarnaast ook een laagdrempelig online aanbod te ontwikkelen voor ouders. Ook als psycholoog was ik helemaal overweldigd door het krijgen van een kind, ‘wow, wat gebeurt er allemaal’. Nu weet ik dat je moeder worden kunt vergelijken met de puberteit. Het is op fysiek-, emotioneel- én identiteitsniveau net zo ingrijpend. We noemen het daarom met een mooi woord ‘Matrescentie’. Gelukkig komt hier langzaamaan ook meer aandacht voor, net als het belang van de eerste duizend dagen. De nadruk op die eerste duizend dagen kan ook een keerzijde hebben, namelijk de druk en hoge eisen bij jonge ouders nog meer opvoeren.”

„Je kunt het nog complexer maken door op een ander niveau te kijken. Dat we als ouders hoge eisen aan onszelf stellen, komt voort uit hoe we zelf zijn opgegroeid. Bij de generatie ouders van nu hangt dat samen met de druk om te presteren. Dat gaat tegelijkertijd ook heel erg over het gemis van de emotionele behoefte om te spelen, plezier te mogen hebben en te ontspannen en te rusten. Daar missen we als volwassenen volgens mij wat in en dat versterkt die hoge eisen in onszelf.”

‘Ouders sterk beïnvloed door eigen opvoeding’

Als je het genoemde onderzoek bekijkt, vindt de helft van de ouders ook dat opvoeden in deze tijd helemaal niet zwaarder is dan vroeger. Best veel.

„Dan valt het percentage dat het wel zwaar vindt best wel mee ja.”

Zijn dat moeders en vaders die het ouderschap en het opvoeden wat gemakkelijker of relaxter op zich nemen? Luisteren die veel minder naar wat anderen allemaal vinden?

„Dat kan. Ik denk dat wie je bent als ouder, sterk beïnvloed wordt door je eigen ervaringen. Dus hoe je zelf bent opgegroeid en wat je zelf wel of niet hebt meegekregen. Daarnaast heb je hebt ook je eigen temperament, hoe ben je zelf als persoon? Ben je iemand die het zich heel erg aantrekt als mensen ergens iets van vinden, of laat je dat gemakkelijk van je afglijden?

Er is ook een groep ouders die helemaal niets met social media heeft, dat lijkt me best helpend bij het opvoeden. Dan heb je niet zo’n moment dat je allemaal leuke filmpjes van mensen met kinderen ziet en dat je zelf dan denkt: wat hebben wij vandaag met elkaar een rotdag gehad. En dat terwijl die mensen op social media natuurlijk ook rotdagen hebben, maar die zie je niet. Als je mensen om je heen hebt waarmee je dingen echt en oprecht kunt delen, dat helpt. Die kunnen het ouderschap lichter maken.”

‘Ik ben ervan overtuigd dat er niet één manier bestaat om op te voeden’

Er is nu dankzij het internet heel veel kennis te vinden, veel meer dan vroeger. Is dat een zegen, of misschien wel een vloek?

„Lastig, ik denk een beetje van allebei, een zegen en een vloek. Ik ben ervan overtuigd dat er niet één manier bestaat om je kind op te voeden. Zo van: als je het zo doet, dan doe je het goed. Verschillende stromingen beweren dat er wel maar één goede manier van opvoeden is. Dat kan ouders onzeker maken. Elk kind heeft iets anders nodig, niet elk kind is gelijk.”

Heb je het met je eigen moeder weleens gehad over het opvoeden van vroeger en nu? Dat moet voor jou als psycholoog met een praktijk interessant zijn.

„Ja. Mijn opvoeding was veel meer ingegeven vanuit dat gedragsmatige waar ik het eerder over had. Als ik iets niet deed, dan werd ik naar de gang gestuurd. Dat is iets wat ik bij mijn eigen kinderen niet doe. Mijn moeder werkte echter ook in de zorg. Zij kon wel goed kijken naar ‘wat zit hier nou achter?’. Mijn vader was meer zo’n stereotype van: ga nu maar even naar de gang. Maar in opvoeden heeft natuurlijk een ontwikkeling gezeten. We weten nu meer over opvoeding en het gedrag van kinderen. We moeten niet vergeten dat ook kinderen behoefte hebben aan grenzen.”

‘Mijn oudste krijgt nog lang geen telefoon’

Kinderen spelen minder buiten, ouders hebben ze veel meer om zich heen. Wat adviseer jij vaders en moeders die kinderen hebben waarbij hun wereld vooral uit een beeldschermpje bestaat?

„Ik zit zelf nog aan de vooravond en ben er strikt in. Mijn oudste vraagt al weleens om een telefoon, maar ze weet dat ze die nog lang niet krijgt. Ik zou adviseren om er niet te vroeg mee te beginnen. Het is veel moeilijker om iets van kinderen af te nemen als ze er eenmaal aan verknocht zijn. Realistische grenzen zijn hierbij heel belangrijk. Realiseer je dat wij als ouders al helemaal niet gezond met onze telefoons omgaan.

Vanmorgen reed ik langs een bushalte, waarbij vier ouderen allemaal naar een beeldschermpje staarden. Het was een raar beeld eigenlijk, we zijn als ouders allemaal echt niet heilig. Verwacht dan niet van je kinderen, zeker pubers, dat zij dat dan helemaal anders doen en kunnen. Denk als ouders aan de lange termijn en niet aan de korte, bij de keuzes die je maakt.”

Heb je een tip voor mensen die het bij opvoeden moeilijk hebben met meningen van buitenaf?

„Als we het daarbij over social media hebben, dan zou ik zeggen: wees kritisch op wie je volgt. Als je last krijgt van iemand, als je daar geen goed gevoel bij krijgt, stop met volgen. Dat is iets wat je simpel kunt doen. Maar heb je het bijvoorbeeld moeilijk met de mening van je moeder of schoonmoeder, die kun je niet even uitzetten. Als je er erg mee zit, zul je toch het gesprek met hen moeten aangaan. Geef aan dat je misschien geen tips meer wilt, omdat je er onzeker van wordt en dat je bij het opvoeden graag je eigen pad wilt bewandelen.”

Is opvoeden nu zwaarder… of niet?

We sluiten af met die ‘wedstrijd’. Aan jou de vraag: was opvoeden vroeger gemakkelijker dan nu?

„Ik vind het te lastig om daar een eenduidig antwoord op te geven. Sorry, ik weet het niet. Voor elke moeder en vader kan het anders zijn en elke generatie kent z’n uitdagingen. Denk aan die smartphones, toen ik zelf werd opgevoed hadden we die nog niet. Toen was het internet opkomend en hadden ouders geen benul van wat dat was. Ga je nog verder terug, toen hadden de ouders geen wasmachines. Toen was het vast ook zwaar. Ik kan me wel voorstellen dat opvoeden anno nu zwaarder wordt ervaren, omdat er zoveel druk op ligt. Omdat we beter weten hoe belangrijk de eerste jaren van de opvoeding zijn en dat we meer worden beïnvloed door meningen van buitenaf. Vroeger klonken er meningen uit je dorp, nu uit de hele wereld.”

Meer weten over kinderen en opvoeding? Deze artikelen zijn de afgelopen tijd goed gelezen:

Reacties