Statiegeld moet fors omhoog, vindt inspectie

Het statiegeldsysteem kraakt: ja, er ligt minder afval op straat, maar de inzameling blijft ver achter bij het doel. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) is woest om het lage inzamelpercentage en wil ingrijpen door het statiegeld te verhogen.

Op grote plastic flessen (vanaf 1 liter) zit in Nederland 25 cent statiegeld, op kleine plastic flesjes (tot 1 liter) 15 cent statiegeld. Sinds 1 april 2023 zit er ook 15 cent statiegeld op blikjes. Met die maatregel hoopte het kabinet het aandeel van blik in zwerfvuil drastisch te verminderen. Volgens Statiegeld Nederland zijn er elk jaar ruim 2,5 miljard blikjes in omloop. Daarvan belandden er minstens 150 miljoen in het milieu.

Hoewel er minder blikjes en flesjes in het zwerfafval belanden door de introductie van statiegeld hierop, valt het percentage dat wordt ingezameld tegen. De hoeveelheid flesjes en blikjes tussen het zwerfafval is met 70 procent afgenomen, maar het wettelijke inzameldoel van 90 procent wordt vooralsnog niet gehaald. Van de verkochte plastic flesjes werd vorig jaar 77 procent weer ingeleverd, van de blikjes 84 procent.

Ook leidt vooral het statiegeld op blikjes tot andere problemen. Zo zorgt het massaal inleveren voor lange rijen en storingen bij de automaten. Ook worden afvalbakken overhoop gehaald door mensen die op zoek zijn naar blikjes (en flesjes). Dat zorgt juist weer voor méér zwerfafval.

ILT wil meer statiegeld op flessen

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) stuurt aan op 15 cent meer op statiegeldflessen, meldt het Algemeen Dagblad. De inspectie is woedend over de slechte inzameling. Maar Verpact, die de inzameling namens het bedrijfsleven uitvoert, verzet zich fel tegen extra financiële prikkels om flessen in te leveren. Die extra prikkel moeten zij eigenlijk al vanaf 1 januari geven, blijkt uit vertrouwelijke stukken. De ILT stelde Verpact een keuze. Óf 15 cent extra statiegeld per flesje, óf een retourbonus van 15 cent. Mensen betalen dan nog steeds 15 cent statiegeld, maar krijgen 30 cent terug als ze een fles inleveren.

Laatstgenoemde maatregelen zou het bedrijfsleven in de portemonnee voelen, maar zou volgens ILT wel effectief zijn. Verpact wil niet aan extra statiegeld of een bonus en stapt naar de Raad van State. Daar staan de partijen donderdag tegenover elkaar. „De overlast op straat en bij inleverpunten zal alleen maar verder toenemen. Iedere euro die in extra statiegeld wordt gestoken, is een euro die niet in een nieuwe inleverautomaat geïnvesteerd kan worden”, zei Verpact in september in een reactie. 

De ILT heeft per januari een dwangsom van 1,5 miljoen euro per dag opgelegd. Dat bedrag kan oplopen tot 21 miljoen euro. Verpact kan dat geld prima missen, stelt de ILT. Tussen juli 2021 en december 2024 alleen al zou de organisatie ruim een half miljard euro hebben verdiend aan consumenten die hun flesjes en blikjes niet inleverden. Het is volgens de ILT een „perverse prikkel”: hoe minder verpakkingen Verpact inzamelt, hoe meer inkomsten de organisatie heeft.

‘Maatregelen bewust dwarsgeboomd’

Verpact zou maatregelen om de inzameling te verbeteren bewust dwarsbomen en vertragen, zegt de ILT. Zo zouden er bij de uitbreiding van het systeem geen extra automaten klaarstaan. Hierdoor moesten kleine flesjes en blikjes in de automaat voor grote flessen, met lange rijen en gefrustreerde klanten als gevolg.

In 2024 legde ILT een eerste last onder dwangsom op, met als belangrijkste maatregelen dat Verpact moet zorgen voor 5400 extra inzamelpunten. Daar is de organisatie nu mee bezig. Maar dat is niet genoeg, vindt de ILT.

Thierry Aartsen geen fan

Staatssecretaris Thierry Aartsen is géén fan van het verhogen van het statiegeld, liet hij in september weten. Dat is wat hem betreft „het verkeerde signaal.” Die maatregel zou boodschappen duurder maken en de onderliggende problemen volgens hem niet oplossen.

Liever ziet de staatssecretaris positieve prikkels om consumenten meer flesjes te laten inleveren. „Ik vind dat Verpact aan de slag moet: inzamelen moet makkelijker worden gemaakt. Minder opengebroken vuilnisbakken. Meer inzamelpunten. Ook buiten supermarkten.”

Dit zijn de best gelezen artikelen van dit moment:

Reacties