Minister moet zelf beslissen over export F-35-onderdelen

Het verbod op de uitvoer van F-35-onderdelen naar Israël dat het gerechtshof vorig jaar oplegde aan de Staat blijft niet in stand, zo oordeelde de Hoge Raad vrijdag. Het hof besloot daartoe omdat er een "duidelijk risico" was dat met de F-35's "ernstige schendingen van het humanitair recht worden gepleegd in de Gazastrook". Het is volgens de Hoge Raad niet aan de rechter om dit oordeel te vellen. De hoogste rechter draagt de minister op om binnen zes weken te beslissen of er een nieuwe vergunning moet komen voor de export van F-35-onderdelen naar Israël.

Het verbod blijft in stand, tenzij de minister anders beslist. Bij die beoordeling moet de minister dus zelf toetsen of er een duidelijk risico bestaat op schendingen van het internationaal humanitair recht. Als dat risico er is, mogen de F-35-onderdelen niet worden geleverd aan Israël. De uitkomst van het besluit van de minister kan opnieuw aan de burgerlijke rechter worden voorgelegd, aldus de Hoge Raad.

De Staat ging in cassatie tegen de uitspraak van het hof. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken wilde het kabinet op die manier helder krijgen wie er zeggenschap heeft over buitenlands beleid, de minister of de rechter.

Onderdelen via een omweg in Israël

Eind vorig jaar adviseerde de advocaat-generaal aan de Hoge Raad om het besluit van het hof in stand te houden. In de meeste gevallen volgt de Hoge Raad dit advies.

Overigens komen volgens Oxfam Novib, PAX en The Rights Forum, de organisaties die de zaak om het verbod af te dwingen aanspanden, de onderdelen sinds het verbod alsnog via een omweg in Israël. Zij eisten daarom vorig jaar via een kort geding tegen de Staat om de uitvoer met een dwangsom tegen te houden. Maar de rechter ging daar niet in mee, omdat het hof zich in zijn uitspraak niet uitliet over het traject dat de onderdelen afleggen via andere landen.

Het hoger beroep in die zaak loopt nog. "We moeten ons even herbezinnen op hoe we dat precies gaan doen", aldus Michiel Servaes, directeur van Oxfam Novib, na afloop van de uitspraak van de Hoge Raad. Volgens hem vonden alle partijen het verstandig om de uitspraak van de hoogste rechter af te wachten en die mee te nemen in het hoger beroep. Servaes denkt dat er in deze uitspraak "hele positieve argumenten zitten die we daar weer kunnen gebruiken. Dus vandaag zijn we wel weer een stap verder gekomen".